WSPÓŁPRACUJEMY:
POLECAMY:
Jánosa Németha krośnieńska "Madonna polsko-węgierska"
Dziesięć lat temu, 9 sierpnia 2009 roku, z okazji 10. rocznicy partnerstwa pomiędzy Krosnem
a Zalaegerszeg dokonano odsłonięcia pamiątkowej płaskorzeźby. Została ona wmurowana w - skierowaną w stronę krośnieńskiego Rynku - ścianę kamienicy przy ul. Portiusa 2.
Autorem dzieła "Madonna polsko-węgierska" jest węgierski artysta ceramik - János Németh. Artysta wykonał je na okoliczność obchodów Dnia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej, który odbył się w Krośnie w marcu 2009 roku. Spotkali się wówczas ówcześni prezydenci Polski i Węgier - śp. Lech Kaczyński i László Sólyom.
Ceramiczna płaskorzeźba wyobraża stojącą na półksiężycu Madonnę w koronie. Madonna została przedstawiona w modlitewnym geście rozłożonych i uniesionych rąk. W prawej dłoni dzierży herb Węgier, w lewej - od serca - herb Polski, co jest wyrazem symbolicznego oddania obu państw w opiekę Bogu. Rozłożenie rąk i wzniesienie ich nieco w górę to najstarsza liturgiczna forma postawy modlitewnej. Gest ten wskazuje na Boga jako adresata modlitwy. Symbolizuje natomiast człowieka, który z ufnością zwraca się do Boga, oczekując od Niego pomocy. Stylizowaną na ludową suknię szatę Madonny, w dolnej partii, zdobią dwa splecione dęby - symbol przyjaźni polsko-węgierskiej. Ich zwieńczeniem jest herb miasta Zalaegerszeg. Pieczę nad płaskorzeźbą sprawuje Muzeum Rzemiosła w Krośnie.
János Németh jest artystą ceramikiem. Jest laureatem Nagrody im. Kossutha, został również uhonorowany tytułem: Artysta Narodu. Jest Honorowym Obywatelem Miasta Zalaegerszeg, w którym się urodził - w 1934 r. Mistrz pochodzi z rodziny o bogatych tradycjach związanych z wyrobem ceramiki - w pracowni ojca zdobył uprawnienia czeladnicze. Ukończył z wyróżnieniem studia na Wydziale Rzemiosła Dekoracyjnego Wyższej Szkoły Rzemiosła Artystycznego w Budapeszcie. Inspiracji twórczej szuka niemal we wszystkich okresach historii sztuki, szczególnie w rzeźbie starożytnego Egiptu, amforach kultury kreteńskiej, sztuce wczesnego średniowiecza, manierze i emblematyce barokowej a także w swoich dalekich podróżach. Istotą Jego twórczości, którą opiera się na ludowym natchnieniu, jest folklor węgierskiego regionu Gőcsej. Prace Németha zdobią Budapeszt, Zalaegerszeg, Lubljanę, Canberrę, Delh, Kenyeri, Szombathely, Kaposovar. Od sierpnia 2009 r. również Krosno poszczycić się może otrzymanym w darze od Zalaegerszeg dziełem Artysty.
Śmiało rzec można, że w Polsce Jánosa Németha i Jego twórczość odkryło Muzeum Rzemiosła w Krośnie. W 2005 r. została zorganizowana pierwsza w Polsce wystawa twórczości Jánosa Németha zatytułowana: Sztuka ogniem trawiona. Ekspozycji towarzyszyła publikacja w formie katalogu, zawierająca bogaty materiał fotograficzny poświęcony pracom Mistrza. Pięć lat później, w 2010 r., w Piwnicy PodCieniami muzeum zorganizowało drugą ekspozycję prac, która nosiła tytuł: "Legendy w dzbanach i w butlach zaczarowane. Wystawa ceramiki artystycznej Jánosa Németha". Podczas obu wernisaży mieliśmy zaszczyt gościć Artystę. Odwiedzał On zresztą Krosno kilka razy i bardzo je ukochał, a więzy przyjaźni polsko-węgierskiej trwają nadal połączone ludzkimi losami niczym dęby splecione konarami z krośnieńskiej płaskorzeźby Jánosa Németha.
Ewa Mańkowska - dyrektor Muzeum Rzemiosła w Krośnie, Dla Jánosa - z Krosna, marzec 2019
Wpis do Księgi Pamiątkowej w Zalaegerszeg z okazji 85. rocznicy urodzin Mistrza:
Pierwsze zetknięcie z twórczością Janosa Nemetha to pierwsza wizyta w Zalaegerszeg, w marcu 2001 r. Podczas zwiedzania miasta zwróciłam uwagę na tablicę z płaskorzeźbą, wmurowaną w budynek przy głównej ulicy miasta, a towarzysząca nam przewodniczka z dumą poinformowała, że jest ona dziełem wybitnego węgierskiego artysty, honorowego obywatela Zalaegerszeg. Wtedy nie przypuszczałam jeszcze, że wrażenie jakie na mnie zrobiła przerodzi się w fascynację nie tylko twórczością ale także samym artystą, a każde z nim spotkanie to historia, którą chce się zapamiętać.
Janosa poznałam na początku 2003 roku. Jego pracownia jest dla mnie miejscem, gdzie upływ czasu jest prawie niezauważalny. Przez tyle lat, w ciągu tylu wizyt utwierdzam się, że jest to obraz utrwalony w pamięci - po środku prosty drewniany stół z dwiema ławami przykrytymi futrzanymi narzutami, po lewej - ustawione w rzędach różnej wielkości rzeźby i naczynia, po prawej piec ceramiczny i coś co jest właśnie "w robocie", a na wszystkich ścianach małe i duże płaskorzeźby i fotografie. Nawet jeżeli z tej lewej strony coś znikało to i tak miałam wrażenie, że pozostałe rzeźby "rozpychały się" żeby wypełnić przestrzeń. Ta artystyczna przestrzeń to jednak, i przede wszystkim, Mistrz - z uśmiechem wznoszący toast - Bóg was do nas przyprowadził... to także miejsce, do którego - po schodkach, majestatycznie schodziła żona Janosa - Marika żeby przywitać się z gośćmi.
Janos Nemeth jest dla mnie mistrzem rzemiosła ceramicznego i artystą rzeźbiarzem mistrzowsko posługującym się warsztatem ceramika. Takie idealne połączenie umiejętności warsztatowych, wrażliwości, naturalnej świadomości tradycji węgierskiej sztuki ludowej i kulturowego dziedzictwa Europy stworzyło artystę, którego dzieła trudno jest przypisać jakiemuś określonemu stylowi. W pełni zgadzam się z moim kolegą Kostyál Lásló, który uważa Janosa Nemetha za jednego z największych artystów ceramików naszych czasów, podkreślając, że przypuszczalnie nie utworzy własnej szkoły ponieważ jego [...] doskonałość warsztatowa jest klasą samą dla siebie (tłum. na j. polski Dankowski Ibolya). Można zatem Janosowi Nemhetowi nadać rangę artysty wyjątkowego, rozpoznawalnego, intrygującego, czego doświadczą oglądający jego prace. Piszę to z pełną odpowiedzialnością, wyrażając również opinie polskich odbiorców jego sztuki.
W Krośnie - w Muzeum Rzemiosła - mieliśmy zaszczyt i przyjemność przygotować dwie wystawy Janosa Nemetha. Pierwsza z nich była uczczeniem potrójnego niejako jubileuszu. 75 lecia urodzin Artysty, półwiecza twórczości i 5 lecia podpisania partnerskiej umowy o współpracy między Krosnem a rodzinnym miastem Janosa Nemetha - Zalaegerszeg.
Wystawa była nie tylko pierwszą ekspozycją w Krośnie ale także pierwszą prezentacją artysty w Polsce. Aż trudno uwierzyć, że świętujący wtedy 50-lecie pracy twórczej ceramik, w ciągu półwiecza prezentował swe prace w wielu krajach Europy, Ameryki, Australii, a dopiero w 2005 r. pokazane zostały polskiej publiczności. Wystawa udokumentowana została katalogiem a artystę uhonorowali swoim patronatem ministrowie kultury Rzeczpospolitej Polskiej - Waldemar Dąbrowski i Republiki Węgier - Bozóki András oraz prezydenci miast partnerskich Zalaegerszeg - Gyimesi Endre i Krosna - Piotr Przytocki. Druga prezentacja twórczości Janosa Nemetha w Polsce, której inicjatorem było Muzeum Rzemiosła, a kuratorem wystawy Boncz Barnabás, odbyła się 5 lat później. Dla nas było to święto również dlatego, że tej rangi artysta zechciał osobiście uświetnić otwarcie ekspozycji.
Widujemy się często, chociaż za rzadko - raz w Polsce, raz na Węgrzech a nasze spotkania zawsze mają urok spotkania przyjaciół, którzy niczego nie muszą sobie wyjaśniać a bardzo chcą przekazać jak wiele należy zapamiętać.
Życzymy Ci Mistrzu, żebyś nigdy nie poczuł braku swojego miejsca, a Twoja sztuka żeby nie tylko zachwycała ale także przemawiała Twoją mądrością, prostotą i umiłowaniem piękna. Dla mnie jesteś niepowtarzalny i nie zastępowalny. W zdrowiu i twórczej mocy żyj jak najdłużej.
Fot. Z archiwum MRzK
