WSPÓŁPRACUJEMY:
POLECAMY:
Lekcja muzealna propozycją wzbogacenia szkolnego procesu dydaktyczno-wychowawczego
Lekcje muzealne są ściśle powiązane z realizacją określonych zagadnień programowych na poszczególnych szczeblach edukacji dzieci i młodzieży. Należy przyjąć, że przez pojęcie "lekcji muzealnej" będziemy rozumieć zajęcia prowadzone w muzeum lub na terenie miasta, odwołujące się do ekspozycji muzealnej lub zabytków jako baz poznawczych nowych dziedzin wiedzy.
Szkolny proces dydaktyczno - wychowawczy wiąże się ściśle z zagadnieniami dotyczącymi sztuki oraz wytworami kultury materialnej. Elementy wiedzy o sztuce i kulturze są istotnym, nie dającym się pominąć, ogniwem analizy i interpretacji dzieł literatury pięknej, utworów muzycznych, dzieł malarskich jak również prezentacji wydarzeń historycznych na tle rozwoju cywilizacji, techniki i przemian zachodzących w sztuce. Stąd też w szkolnym procesie dydaktyczno - wychowawczym dostrzec można wiele korelacji między dziedzinami kultury i sztuki, a językiem polskim, historią, muzyką, plastyką ale również przedmiotami zawodowymi, geografią, wiedzą o społeczeństwie jako przedmiotami szkolnymi. Istnieje więc naturalna potrzeba powiązania działań edukacyjnych z pracą muzeum. Muzeum poprzez prowadzenie działań edukacyjnych nie tylko wzbogaca i uzupełnia proces szkolno - wychowawczy o nową wiedzę, ale wpływa również na proces wychowania dzieci i młodzieży.
Muzeum Rzemiosła organizuje lekcje muzealne z zakresu historii rzemiosła, historii miasta i regionu a także dotyczące współczesnego oblicza Krosna. Oferta jest zróżnicowana oraz dostosowana do wieku, zainteresowań i poziomu edukacyjnego odbiorców. Należy nadmienić, że ekspozycja muzealna została urządzona w sposób nowatorski. Pozbawiono ją, w większości, typowych muzealnych ograniczeń w postaci sznurów, przeszkleń, nadmiaru gablot, itp. Taki stan rzeczy jest konsekwencją nie tyle skromnych warunków lokalowych, ile - przede wszystkim - upowszechnienia nowej formy zwiedzania. Zwiedzający poruszają się wśród eksponatów, mogą z bliska przyjrzeć się obiektom wzbudzającym zainteresowanie. Szczególnie silnych wrażeń poznawczych i estetycznych doznają najmłodsi, dla których przeznaczenie większości przedmiotów jest zagadkowe, zatem bezpośredni dostęp do zbiorów umożliwia im łatwe i trwałe zapamiętywanie fragmentów historii. Ideą przeprowadzanych lekcji muzealnych jest umożliwienie bezpośredniego obcowania z wybranymi muzealiami czy zabytkami, osiągnięte między innymi poprzez ogląd, dotyk, sposobność sprawdzenia zasady działania eksponatów, poznanie ich przeznaczenia i tworzyw, z których zostały wykonane. Zajęcia prowadzone są w salach wystawowych, w bezpośrednim otoczeniu muzealiów, jak również na terenie Zespołu Staromiejskiego, kirkucie, starym cmentarzu oraz w Piwnicy PodCieniami - nowym obiekcie wystaw czasowych. Lekcje wyzwalają aktywne uczestnictwo i cieszą się popularnością wśród dzieci, młodzieży oraz ich opiekunów. Dodatkowym ich atutem jest wzbogacenie o wykorzystanie środków audiowizualnych, filmów, przygotowanych przez pracowników prezentacji multimedialnych i pomocy dydaktycznych.
Oferta lekcji muzealnych jest aktualizowana przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego. Jest ona dostosowana do realizacji określonych zagadnień programów szkolnych na poszczególnych szczeblach edukacji. Uwzględnia różnorodne metody nauczania, umożliwiające bezpośredni kontakt z muzealiami, co przy uwzględnieniu specyficznego nastroju ekspozycji muzealnej, bez wątpienia, wpływa trwałość zapamiętywanej wiedzy. Uczestnicy mogą na przykład dotykać wybranych eksponatów, co umożliwia wprowadzanie elementów wiedzy historycznej poprzez poznawanie życia codziennego i obyczajowości przodków. Metody nauczania są dostosowywane do wieku i zainteresowań uczestników, poziomu ich wiedzy oraz innych cech właściwych konkretnej grupie. Materiał, przeznaczony do realizacji podczas lekcji, jest selekcjonowany pod względem ilościowym i jakościowym, co korzystnie wpływa na proces zapamiętywania. Często stosowany podczas zajęć pokaz jest ograniczany do niewielkiej liczby eksponatów, przy czym zakłada się ścisłe powiązanie prezentowanych eksponatów z wiedzą historyczną. Podstawą przekazu dydaktycznego jest ekspozycja lub obcowanie z zabytkami miasta. Prezentacja ogranicza się jednak jedynie do informacji na konkretny temat, pomagającej zilustrować omawiany problem. Zajęcia silnie oddziałują wychowawczo na dzieci i młodzież, ugruntowując świadomość regionalną i poczucie więzi narodowej. Wpływają korzystnie na kształtowanie postaw moralnych i patriotycznych, a nade wszystko rodzą potrzebę kontaktu ze zbiorami muzealnymi i zabytkami jako formą prezentacji osiągnięć cywilizacji, kultury i sztuki. Niejednokrotnie uczestnicy lekcji, zachęceni udziałem w zajęciach, ponownie indywidualnie odwiedzają muzealne ekspozycje, angażując środowisko rodzinne czy rówieśnicze.
Do praktyki lekcji muzealnych wprowadzana została zasada integracji. Prezentowanie zagadnienia odbywa się poprzez łączenie wybranych wiadomości z różnych dziedzin np.: historii, historii sztuki, muzyki, literatury, nauki o języku, techniki, geografii. Dla przykładu wiedza o eksponatach związanych z tkactwem prezentowana jest na bazie utworu Marii Konopnickiej Jak to ze lnem było. Zajęcia przeznaczone są dla dzieci w wieku od 6 - 10 lat. Odczytanie tekstu literackiego i jego recepcja stanowią punkt wyjścia do omówienia procesu obróbki lnu, wzbogaconego pokazem wybranych eksponatów: rafa, cierlica, międlica, szczecina, kołowrotek (tu odwołanie do baśni Śpiąca królewna; dzieci bez trudu i z wielkimi emocjami łączą eksponaty - kołowrotek i wrzeciono - z tekstem literackim), motowidło i warsztat tkacki. Dodatkowo dzieci oglądają zasuszony len, przędzę lnianą, fabryczne nici lniane, różne rodzaje lnianej tkaniny, dzieła sztuki stworzone na bazie lnu (nawiązanie do imprezy organizowanej przez Muzeum Rzemiosła w Krośnie - Międzynarodowe Biennale Artystycznej Tkaniny Lnianej "Z krosna do Krosna"), a ponadto prowadzą obserwacje dotyczące wielkości, kształtu, koloru, a nawet smaku siemienia lnianego. Na bazie przeprowadzonych doświadczeń formułują wnioski na temat zastosowania lnu w różnych dziedzinach życia. Najmłodsze dzieci chętnie uczestniczą w wymyślonej dla potrzeb lekcji zabawie ruchowej Rośnie ziarenko, utrwalającej informacje na temat lnu jako rośliny.
Podczas lekcji muzealnych przedszkolaki chętnie przetwarzają zaprezentowany wycinek materiału na rysunki, kolorują, tworzą wydzieranki. Z ochotą poddają się ćwiczeniom gramatycznym, na bazie słownictwa dotyczącego ekspozycji, jak głoskowanie, czy dzielenie wyrazów na sylaby. Starsi uczestnicy wzbogacają swój zasób leksykalny przez ćwiczenia frazeologiczne. Polegają one na łączeniu nazw eksponatów, czy też pojęć z nimi związanych z frazeologizmami, wyjaśnieniu ich znaczenia oraz zastosowaniu poznanych połączeń wyrazowych w konkretnej konstrukcji zdaniowej. Jednym z częstych ćwiczeń wykorzystywanych podczas lekcji historycznych jest analiza tekstów źródłowych należących do zbiorów muzealnych. Na przykład podczas lekcji Powstanie i rozwój cechów rzemieślniczych z uwzględnieniem cechów krośnieńskich analizowane są wybrane fragmenty Uniwersału dla wszystkich w Królestwach Galicyi y Ludomeryi ..., wydanego w 1778 roku przez cesarzową Marię Teresę. Praca z tekstem źródłowym pozwala uczestnikom na formułowanie samodzielnych wniosków na temat edukacji rzemieślniczej i zasad organizacji cechów.
Dobra frekwencja właściwa jest zarówno placówkom szkolno - wychowawczym z terenu Krosna, jak i znajdującym się w bliższej i dalszej okolicy. Szkołami, biorącymi udział w zajęciach, a jednocześnie najbardziej oddalonymi od Krosna były szkoły rzeszowskie. Każde z krośnieńskich przedszkoli i każda z krośnieńskich szkół uczestniczyła przynajmniej raz w organizowanych zajęciach. Efekty pracy z dziećmi przedszkolnymi są widoczne podczas kolejnych lat nauki - te same dzieci przyprowadzane do muzeum podczas kolejnych etapów edukacji, odznaczają się trwale zapamiętaną wiedzą, umiejętnością łączenia faktów z różnych dziedzin.
Oferta edukacyjna Muzeum Rzemiosła w Krośnie jest odpowiedzią na potrzeby przedszkoli i szkół związane z realizacją w praktyce szkolnej systemu tzw. "ścieżek miedzyprzedmiotowych".
Zapraszamy zatem do odwiedzenia muzeum i wzięcia udziału w niecodziennych lekcjach historii.
Wykorzystana literatura:
Piotr M. Unger Lekacje muzealne jako element procesu dydaktyczno-wychowawczego
[w:] Muzea a nauczanie i wychowanie Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków
SERIA LXXXV, Warszawa 1989;
I. Ćwiąkała, I. Jurczyk, K. Laskoś Działania integracyjne w pracy oświatowej Muzeum Rzemiosła w Krośnie
[w:] Nauczanie blokowe i zintegrowane w praktyce szkolnej
pod red. T. Strogosza i B. Urbanowicz, wyd. WSP Częstochowa 2003
